N‰u chúng ta vô š Çi b¶ Çøng phäi ngÜ©i MÏ , ngÜ©i ta không cÀn chúng ta xin l‡i , h† xin l‡i trܧc : " I am sorry " s¿ viŒc coi nhÜ ÇÜ®c giäi quy‰t m¶t cách lÎch s¿ , nhË nhàng . NhÜng n‰u ch£ng may Çøng phäi ngÜ©i ViŒt , së có m¶t cu¶c cãi c† kéo dài không bi‰t bao lâu .
Ÿ trong nܧc , Çôi khi hai ngÜ©i Çi xe Çåp Çøng vào nhau , xe không hÜ , ngÜ©i không hŠ hÃn gì nhÜng låi kÈ b‹ ÇÀu ngÜ©i sÙt tai sau m¶t hÒi gây l¶n . ñÙa con khóc thay vì d‡ cho nó nín , chÒng trách v® , v® trách chÒng thành ra cãi nhau . TØ chuyŒn nhÕ nh¥t Ãy hai ngÜ©i lôi nh»ng chuyŒn tØ ngày xºa ngày xÜa ra k‹ , ra trách , phân trÀn hàng ti‰ng ÇÒng hÒ chÜa chÃm dÙt .
ñó là chuyŒn nhÕ, nh»ng viŒc l§n hÖn ngÜ©i ta bÕ ra cä ngày cä bu°i , có khi cä tháng Ç‹ chºi b§i m¡ng nhi‰c Çi ljn thù hÆn nhau suÓt Ç©i . Chúng ta sÓng b¢ng tình cäm quá nhiŠu , qúa n¥ng chû quan , s¿ phân biŒt phäi trái không rõ ràng nên hÍ ngÜ©i nào nói nhiŠu , chºi , m¡ng nhiŠu , nói ÇÜ®c nhiŠu l©i cay Ƕc ÇÜ®c coi là ngÜ©i giÕi , ngÜ©i th¡ng . Th¡ng không cæn cÙ trên s¿ Çúng , sai nên ngÜ©i ta không cÀn lš lë , cÙ chºi bØa , nói ngang , nói th‰ nào cÛng ÇÜ®c . Xa hÖn n»a , có khi Çem nhau ra trܧc cºa quan vì m¶t chuyŒn không Çâu .
SÓng ª ngoåi quÓc , chúng ta thÃy ngÜ©i ta ÇÓi xº v§i nhau lÎch s¿ , r¶ng lÜ®ng và khôn ngoan hÖn chúng ta . L« va chåm nhau , cä hai bên cùng nói "sorry" (xin l‡i) , viŒc không Çáng gì vä låi Çó là s¿ sÖ suÃt ; trong cÖ quan n‰u chúng ta vô š làm hÜ hÕng ÇÒ vÆt hay làm sai , ngÜ©i ta nói "don't worry "( ÇØng bÆn tâm ) rÒi ngÜ©i ta phø v§i mình sºa ch»a hay chÌ bäo ÇiŠu sai sót vì viŒc Çã xÄy ra rÒi có m¡ng mÕ hay c¢n nh¢n cÛng không låi ÇÜ®c , chÌ thêm mÃt thì gi© và làm buÒn ngÜ©i khác .
Hàng xóm có ÇiŠu không vØa lòng , ngÜ©i ta bán nhà Çi ª ch‡ khác , cãi nhau mÃt thì gi© và thêm b¿c mình . Tôi bi‰t m¶t gia Çình ngÜ©i ViŒt sang Çây (MÏ) nhÜng quen lÓi sÓng ª ViŒt Nam , không bi‰t tôn tr†ng hàng xóm , mª bæng Vidéo và DVD cho phát ra hai cái loa cä ngàn oát (watt) bÃt k‹ ngày Çêm làm cho nhà sát bên cånh 1 næm Ç°i chû ba , bÓn lÀn . TrÜ©ng h®p này n‰u ª bên nhà ch¡c ch¡n së chºi b§i nhau , có khi thÜa kiŒn hay Çánh nhau n»a không chØng .
Trª låi vÃn ÇŠ chºi b§i cûa ngÜ©i ViŒt , Çã có nhiŠu ngÜ©i nói t§i nhÜ nhà væn NguyÍn công Hoan hay h†c giä Lê væn Siêu ... . M§i Çây ÇÒng tác giä NguyÍn thÎ Tuy‰t Ngân và TrÀn ng†c Thêm trong bài "NgÜ©i ViŒt Chºi " Çæng trên t© báo Pháp LuÆt ª Saìgon sÓ Xuân Canh Thìn 2000 và Çæng låi trong cuÓn " Tìm VŠ Bän S¡c Væn Hoá VN " cho r¢ng lÓi chºi cûa ViŒt Nam Çã bܧc vào hàng "nghŒ thuÆt " và góp phÀn làm kho tàng væn hóa VN c° truyŠn thêm phong phú ( TrÀn ng†c ThêmTVBSVHVN trang 293 , Nhà xb T°ng H®p TpHcM in lÀn thÙ 4 ) .
Dù ÇÙng ª phía nào hay qua góc Ƕ nào thì chºi b§i không th‹ x‰p vào hàng nghŒ thuÆt vì nghŒ thuÆt luôn luôn hܧng vŠ cái ThÆt , cái TÓt , cái ñËp ( Chân - ThiŒn - MÏ ) . Chºi b§i là dùng nh»ng l©i nói cay Ƕc Ç‹ nguyŠn rºa , trù Èo , måt sát ngÜ©i khác sao g†i là tÓt , ÇËp ÇÜ®c ? Chºi b§i là qua l©i nói muÓn Çào mÒ cuÓc mä nhà ngÜ©i ta , b¡t ông bà t° tiên nhà ngÜ©i ta æn nh»ng thÙ dÖ dáy , ô u‰ ; muÓn bæm v¢m , xé nát ngÜ©i ta mà nói r¢ng góp phÀn làm phong phú nŠn væn hóa c° truyŠn trong khi væn hóa mang tính nhân bän : thân ái , Ƕ l܆ng , khoan dung , hòa h®p .
Tóm låi chºi b§i là hành Ƕng xÃu , vô væn hóa Çã có tØ lâu (nay Çã giäm rÃt nhiŠu) nên qua th©i gian ÇÜ®c g†t rÛa thành bài bän , có vÀn ÇiŒu , nhÎp nhàng ÇÓi xÙng . Các dân t¶c khác không có lÓi chºi tàn tŒ , thâm Ƕc , d¢n v¥t (ngÜ©i ta chºi n¥ng nhÃt là "ÇÒ con vÆt nhÜ heo , bò , ng¿a hay ÇÒ què , mù , thÓi tha . . . " ) và cÛng không chºi h‰t ngày này sang ngày khác nhÜ chúng ta .
Quê tôi bên b© sông HÒng , phía trong Çê là ÇÒng cÃy lúa , ngoài Çê gÀn b© sông là trang tråi hàng næm vào khÕang tháng 6 , tháng 7 âm lÎch nܧc løt dâng lên , m‡i nhà ª trên nŠn ÇÃt Ç¡p cao trông nhÜ m¶t hòn Çäo . Tôi nh§ hÒi còn bé có hai bà hàng xóm m§i làm thông gia v§i nhau ÇÜ®c ít lâu Çã xÄy ra xích mích vì bà bênh con bà , tôi bênh con tôi (v® chÒng trÈ nào mà không có trách móc , cãi c† v¥t ) . Lúc ÇÀu chÌ trao Ç°i qua nh»ng ti‰ng bóng gió cûa bà mË v® sau bi‰n thành chºi nhau công khai . Hai nhà ª cách nhau qua m¶t khu vÜ©n Ƕ 50 mét ( 150 feet ) Çang bÎ nܧc løt dâng cao làm gi§i tuy‰n ngæn cách , m‡i bà ª m¶t bên chºi chõ sang nhà nhau mÃy ngày m§i dÙt . Gi© æn , gi© ngû là nh»ng cu¶c tåm Çình chi‰n :
- Bà chºi mày bÄn cä miŒng , Ç‹ bà xúc miŒng xong bà së Çào mÒ , Çào mä nhà mày lên .
- Quân ch‰t tiŒt , Çói thì vŠ nÓc Çi , lÃy sÙc mà nghe tao lôi ông bà , ông väi nhà mày ra tao dåy .
Nh»ng l©i chºi b§i thô l‡ , cay Ƕc nhÜng låi có vÀn , có ÇiŒu . ñåi khái :
- Mä cha mày dܧi ÇÃt
Tao hÃt lên tr©i
Tao phÖi ngoài l¶
Cho quå nó m°
Cho chó nó tha
Cho ông Çi qua
Cho bà Çi låi
Vén Çá . . i lên ÇÀu
Nhøc Öi . . . là nhøc .
Bà kia không kém :
- ThÙ quân chua ngoa
Th¢ng cha mày dåi
TÙ Çåi mày ngu
Tao kËp vào khu
Tao kËp vào háng
Tao Çánh , tao m¡ng
M¥t cÙ trÖ trÖ ... .
Chúng ta vÓn kính tr†ng t° tiên không hi‹u sao ngÜ©i ta cÙ thích Çem ông bà nhau ra chºi . Mình không tr†ng ông bà , cha mË ngÜ©i thì ngÜ©i không tr†ng ông bà , cha mË mình .
Sau Çây là "bài chºi" mÃt tr¶m gà do h†c giä Lê væn Siêu ghi låi kèm theo l©i bình luÆn xin quí Ƕc giä džc giäi trí :
" - A ... con gà cûa tao nó ª nhà tao thì nó là con gà , nó vào nhà mày thì nó thành con cú , con cáo , thành thÀn nanh ÇÕ mÕ nó m° vào ÇÀu nhà mày. Mày trä con gà cûa tao thì thôi , mày æn con gà cûa tao thì mày xÜng c° n° hÀu , mày ch‰t trÈ ÇÈ ngÜ®c . Mày Çi sông Ç¡m Çò , mày Çi ÇÜ©ng ch‰t ch® . Tao chºi cho ljn ông tam Çåi nhà mày trª xuÓng , cho ljn møc mä nhà mày ra m§i thôi . . . . " ( Lê væn Siêu , Væn Minh VN trang 224 ) .
Sau Çây là l©i bình cûa nhà h†c giä : " Chºi cho ljn ÇÀu rau phäi múa , chúa ÇÃt phäi cÜ©i . Chºi cÙ nhÜ là hát hay . Chºi sôi lên sùng søc , Çøc lên l© l© . Chºi mà thành vÀn , thành ÇiŒu lên b°ng xuÓng chÀm . " ( Lê væn Siêu , VMVN trang 225 ) .
ViŒc chºi b§i trên gÀn nhÜ mai m¶t nhÜng viŒc hay cãi c† vÅn tÒn tåi ª trong gia Çình cÛng nhÜ ngoài xã h¶i . Chúng ta hay chÃp nhÃt nh»ng chuyŒn nhÕ nh¥t và không có tinh thÀn khoan dung .
No comments:
Post a Comment