VÆy con ngÜ©i có nh»ng tính chung nhÜng m‡i cá nhân nhÃt là m‡i quÓc gia, m‡i xã h¶i låi có nh»ng Ç¥c tính riêng bi‹u l¶ qua lÓi sÓng, phong tøc, tÆp quán cûa dân chúng trong nܧc .
Ch£ng hån ngÜ©i Trung Hoa ÇŠ cao ch» nhân là ÇÓi sº tº t‰ v§i m†i ngÜ©i thì ngÜ©i Tây phÜÖng ÇŠ cao lòng bác ái . VŠ gia Çình, Çông tây ÇŠu ÇŠ cao lòng hi‰u thäo , yêu thÜÖng . NgÜ©i Tây phÜÖng xÜa Ç¥t cha mË cao hÖn ngÜ©i Trung Hoa - trên là Chúa , dܧi là cha mË - nhÜng låi không cho phép cha có quyŠn gi‰t con . Cha mË Trung Hoa bΠǥt vào hàng thÙ ba ( quân , sÜ , phø ) , nhÜng n‰u gi‰t con thì ÇÜ®c coi là vô t¶i , có quyŠn sinh có quyŠn sát .
VŠ m¥t væn hoá , m‡i dân t¶c có lÓi sÓng riêng . NgÜ©i Pháp thích væn chÜÖng, tri‰t lš , nghŒ thuÆt . . . vì vÆy h† có nh»ng nhà væn , nh»ng tri‰t gia , nh»ng nhà tåo mÅu th©i trang n°i ti‰ng ; ngÜ©i MÏ ÇŠ cao th¿c t‰ , thích s¿ Ç°i m§i , æn m¥c xuŠ xoà nhÜng h† có nh»ng nhà kinh t‰ , nhà khoa h†c , nh»ng ngÜ©i kinh doanh tài ba .
Cu¶c Cåch Mång Tân H®i ( 1911 ) ª Trung Hoa do bác sï Tôn DÆt Tiên ( Tôn Væn ) lãnh Çåo . Ông Tôn tØng theo h†c tåi Hoa Kÿ trܧc khi vŠ nܧc làm cách mång . Ông chÎu änh hܪng tÜ tܪng dân chû phÜÖng Tây cûa Montesquieu ( 1689 - 1755 ) , John Kocke ( 1632 - 1704 ) , J. J. Rousseau ( 1712 - 1778 ) và ch¡c ch¡n bÎ änh hܪng tr¿c ti‰p Bän Tuyên Ngôn ñ¶c LÆp cûa Hoa Kÿ ngày 04 - 7 - 1776 . Chû nghïa Tam Dân cûa ông là Dân T¶c : ñ¶c LÆp , Dân Chû : T¿ Do , Dân Sinh : Hånh Phúc . Ông ÇŠ cao dân t¶c trong khi bän Tuyên Ngôn ñ¶c LÆp cûa Hoa Kÿ ÇŠ cÆp trܧc h‰t ljn nh»ng quyŠn chung cûa con NgÜ©i là quyŠn SÓng , quyŠn T¿ Do và quyŠn mÜu cÀu Hånh Phúc mà không nói gì ljn vÃn ÇŠ dân t¶c ( We hold theses truths to be self-evident : That all men are created equal ; that they are endowed by their Creator with certain unalienable rights ; that among these are life , liberty , and the pursuit of happiness : Chúng tôi tin vào s¿ thÆt hi‹n nhiên r¢ng tÃt cä m†i ngÜ©i sinh ra ÇŠu bình Ç£ng ; r¢ng m†i ngÜ©i ÇÜ®c Tåo Hóa ban cho nh»ng quyŠn bÃt khä nhÜ®ng ; r¢ng trong sÓ nh»ng quyŠn Çó là : quyŠn sÓng , quyŠn t¿ do và quyŠn theo Çu°i hånh phúc ) . Sª dï có s¿ khác biŒt vì MÏ là m¶t nܧc có nhiŠu giÓng ngÜ©i sinh sÓng , Trung Hoa là m¶t nܧc có truyŠn thÓng ÇŠ cao Hán t¶c tØ ngàn xÜa nên cÜÖng lïnh ÇÀu tiên cûa Cách Mång Tân H®i ÇŠ cÆp ngay ljn dân t¶c .
Cu¶c Cách Mång Dân Chû Hoa Kÿ thành công vì Ça sÓ ngÜ©i MÏ có ÇÀu óc t¿ do . H† trÓn tránh s¿ Çàn áp ª Âu Châu , nhÃt là ª Anh , ljn Hoa Kÿ lÆp nghiŒp . Cu¶c Cách Mång Dân Chû Tân H®i thÃt båi vì ngÜ©i Trung Hoa là m¶t dân t¶c hÀu h‰t có ÇÀu óc bäo thû, tÒn c°, phong ki‰n tØ bao Ç©i nên h† hành Ƕng và suy nghï khác ngÜ©i MÏ ( chính các sÙ quân phong ki‰n tranh dành nhau làm cu¶c cách mång tan rã ) . Ngay cä cá tính cûa ông Washington và ông Tôn Væn cÛng khác nhau vì hai ngÜ©i ÇÜ®c nuôi dÜ«ng bªi hai nŠn væn hóa khác nhau .
ñiŠu chính y‰u chúng tôi muÓn nhÃn månh ª Çây là lÓi sÓng , lÓi suy nghï , hành Ƕng cûa sÓ Çông dân chúng trong m¶t quÓc gia tåo thành cá tính cûa quÓc gia Çó và ngÜ®c låi lÓi sÓng, phong tøc tÆp quán ( væn hóa ) cûa quÓc gia änh hܪng ljn ngÜ©i dân trong nܧc . Chúng tôi së phân tích cá tính cûa dân t¶c chúng ta gÒm cä sª trÜ©ng lÅn sª Çoän [ tÓt - xÃu ] trong tÆp sách nhÕ này .
PhÀn ngÜ©i ViŒt chúng ta, m¶t dân t¶c thông minh , dÛng cäm , cÀn cù sao låi chÎu quá nhiŠu thÜÖng Çau , tàn phá, Ç° nát Çem ljn hÆu quä chia rë , nghèo Çói , chÆm ti‰n so v§i các dân t¶c khác ?
Chúng ta b¡t bu¶c phäi ti‰n bܧc cho kÎp ngÜ©i .
NhÜng trܧc khi khªi hành , cÀn xét låi vÓn li‰ng chúng ta hiŒn có . Nh»ng ÇiŠu hay gi» låi và cÓ g¡ng phát tri‹n , nh»ng cái dª bÕ Çi m§i có th‹ thoát khÕi tình trång thua kém hiŒn nay .
Chúng tôi cÓ g¡ng trình bày nh»ng ÇiŠu k‹ trên m¶t cách khách quan nên ch¡c ch¡n không tránh khÕi ng¶ nhÆn , nhÃt là ÇÜa ra dÅn chÙng liên quan ljn nh»ng s¿ kiŒn lÎch sº và nh»ng nhân vÆt liên hŒ .
Chúng tôi cÛng chÙng minh s¿ viŒc b¢ng rÃt nhiŠu nh»ng câu tøc ng» , ca dao vì tøc ng» , cao dao bi‹u l¶ tâm tình và lÓi sÓng cûa chúng ta có tØ ngàn xÜa và hình thành tâm hÒn , tÜ tܪng , cách xº th‰ cûa chúng ta hiŒn tåi , không phäi chúng tôi có tinh thÀn nŒ c° .
Chúng tôi rÃt mong mÕi s¿ thông cäm và tha thÙ tØ phía này hay phía n† , nhÃt là gia Çình cûa nh»ng nhân vÆt có liên quan ljn nh»ng bi‰n cÓ xã h¶i hay lÎch sº thu¶c th©i gian qúa khÙ và trong hiŒn tåi .
Xin chân thành cám Ön nh»ng nhà væn , nh»ng vÎ h†c giä xÜa và nay mà tác phÄm cûa quš vÎ Çã cho chúng tôi nh»ng tài liŒu tham khäo Ç‹ vi‰t cuÓn sách này và xin cho phép chúng tôi trích nh»ng Çoån ng¡n Ç‹ dÅn chÙng khi cÀn ljn .
Khä næng cûa chúng tôi hån hËp nhÜng vÃn ÇŠ quá r¶ng l§n ch¡c ch¡n không tránh khÕi thi‰u sót , chúng tôi mong ÇÜ®c s¿ chÌ bäo, góp š cûa qúi Ƕc giä và quí vÎ tài cao , h†c r¶ng .
Chân thành cäm tå .
Austin ngày 09 tháng 11 næm 2007
Phåm Hy SÖn
Trܧc khi cho in tÆp sách này , chúng tôi Çã trích m¶t sÓ Çoån Çæng trên các trang web cûa ngÜ©i viŒt . ñ‹ minh chÙng cho nh»ng nhÆn xét nêu trong bài vi‰t, chúng tôi thêm vào rÃt nhiŠu s¿ kiŒn do các bi‰n cÓ lÎch sº cÆn Çåi và hiŒn Çåi , vì vÆy nh»ng bài trích Çó có vÈ mang tính th©i cu¶c .
Bây gi© xin quš Ƕc giẢ bÕ ra ngoài nh»ng cái Òn ào , náo nhiŒt có tính th©i s¿ Ãy Ç‹ chú š vào nh»ng ÇiŠu , nh»ng vÃn ÇŠ nòng cÓt m§i có hay ñ‚ có tØ lâu mà chúng ta b¡t bu¶c phäi suy nghï Ç‹ tìm cách giäi quy‰t .
Phåm Hy SÖn
No comments:
Post a Comment