Hiếu Học

                  NgÜ©i ViŒt Ç¥t s¿ h†c lên hàng ÇÀu , ai cÛng ܧc mong cho con cháu h†c hành tº t‰ dù phäi vÃt vä làm løng ki‰m tiŠn hay bán ru¶ng vÜ©n  cho con æn h†c .   Ngày xÜa ông ñ¥ng TrÀn Côn , tác giä Chinh Phø Ngâm vi‰t b¢ng ch» Hán ÇÜ®c bà ñoàn thÎ ñi‹m (1705-1746)  dÎch sang ti‰ng ViŒt còn lÜu truyŠn ljn bây gi© n°i ti‰ng là ngÜ©i ham h†c .  Th©i Ãy Chúa TrÎnh  Uy VÜÖng cÃm ÇÓt lºa ª kinh thành Thæng Long ông phäi Çào hÀm dܧi ÇÃt Ç‹ ÇÓt Çèn džc sách .   Sau ông thi ÇÆu HÜÖng CÓng (Cº Nhân) làm ljn chÙc Ng¿ Sº ñài Chi‰u Khám và Ç‹ låi nhiŠu thÖ væn có giá trÎ.  Ông LÜÖng h»u Khánh mÒ côi cha tØ trong bøng mË .     L§n lên ông phäi Çi làm mܧn vÃt vä ki‰m sÓng  mà vÅn không bÕ viŒc h†c .  Sau này ông thi HÜÖng , thi H¶i  ( 1538 Ç©i Måc Çæng Doanh) ÇŠu ÇÆu , làm quan t§i chÙc Binh B¶ ThÜ®ng ThÜ . 

                  Th©i nay có Thi sï ñông HÒ Lâm TÃn Phác chÌ có b¢ng Ti‹u H†c  nhÜng nh©  ham h†c ông thông thåo ti‰ng Pháp và ch» Nho . VŠ thÖ c° ViŒt Nam và Trung Hoa có lë không ai thông hi‹u b¢ng ông .  Do Çó ông  ÇÜ®c b° dåy tåi TrÜ©ng  ñåi H†c Væn khoa Saigòn .   Ông NguyÍn Båt Tøy dành cä cu¶c Ç©i , không v® con , nghiên cÙu ng» h†c ti‰ng ViŒt . Ông vi‰t hàng chøc ngàn trang giÃy vŠ vÃn ÇŠ này, rÃt ti‰c vì  chi‰n tranh công trình cûa ông không ÇÜ®c chú š và giúp Ç« trong viŒc xuÃt bän .

                   M¶t h†c giä có änh hܪng l§n t§i thanh niên tØ thÆp niên 1950 trª vŠ sau là ông NguyÍn Hi‰n Lê (1912-1984)  . Ông h†c giÕi nhÜng thi cº  lÆn ÇÆn . Thi vào TrÜ©ng Bܪi , sau này là Chu Væn An , hai lÀn m§i ÇÆu , thi b¢ng Trung H†c cÛng vÆy .    Sau næm 1945 , ông chuyên chú vào viŒc džc và vi‰t sách . PhÀn l§n sách cûa ông vŠ giáo døc và biên khäo , dÎch thuÆt  .  CuÓi thÆp niên 1940 , ông NguyÍn Ng†c ThÖ làm tÌnh Trܪng  Long Xuyên m©i ông dåy tåi TrÜ©ng Trung h†c Thoåi ng†c hÀu .    N‹ l©i ông nhÆn dåy m¶t th©i gian rÒi xin nghÌ Ç‹ theo Çu°i møc Çích riêng cûa mình .

                    Ông LÜÖng ÇÙc ThiŒp  trong cuÓn Xã H¶i ViŒt Nam cho r¢ng ngÜ©i ViŒt  Nam h†c không phäi vì khao khát mª r¶ng trí tuŒ mà chÌ nh¢m thi LJ ra làm quan .  Nói nhÜ th‰ có phÀn quá Çáng .  Nh»ng bÆc Çåi hiŠn nhÜ  các cø Chu Væn An , NguyÍn BÌnh Khiêm , La SÖn Phu Tº NguyÍn Thi‰p , Võ trÜ©ng Toän . . .  ÇŠu có tài h†c nhÜng không thích làm quan .

                   Cø NguyÍn Khuy‰n  Çang làm T°ng ñÓc SÖn HÜng Tuyên và nhiŠu nhà Nho khác có chÙc tܧc cao mà lui vŠ Än dÆt khi Pháp chi‰m Çóng ViŒt Nam .  H†c giä NguyÍn Hi‰n Lê  Çã tØ chÓi chÙc Giáo SÜ ñåi H†c  và giäi thܪng Væn ChÜÖng cûa miŠn Nam cÛng nhÜ tiŠn tr® cÃp cûa miŠn B¡c sau næm 1975 .